Alfred Russel Wallace

Alfred Russel Wallace (1823-1913) był brytyjskim przyrodnikiem, podróżnikiem i kolekcjonerem okazów przyrodniczych. Wallace jest znany głównie z tego, że niezależnie od Darwina sformułował teorię ewolucji drogą doboru naturalnego. Ewolucjonistyczne poglądy Wallace’a i Darwina zostały przedstawione w roku 1858 na spotkaniu Towarzystwa Linneuszowego — tekst Wallace’a został przetłumaczony przez Kazimierza Szarskiego i opublikowany w setną rocznicę ukazania się O powstawaniu gatunków (por. Alfred Russel Wallace, „O dążności odmian do nieograniczonego odbiegania od typu pierwotnego”, w: Kazimierz Petrusewicz (red.), Teoria ewolucji w wypisach: Lamarck — Wallace — Darwin, Wiedza Powszechna, Warszawa 1959, s. 81-91). Najpełniejsze studium poglądu o transmutacji gatunków zostało wyrażone przez Wallace’a po śmierci Darwina w obszernej książce Darwinism (por. Alfred Russel Wallace, Darwinism; an Exposition of the Theory of Natural Selection, with Some of Its Applications, Macmillan and Co., London — New York 1889). Fragmenty tej książki zostały przełożone na język polski przez znanego popularyzatora nauki, geologa i ewolucjonistę Marcina Ryszkiewicza (por. Marcin Ryszkiewicz, Alfred Russel Wallace. W cieniu Darwina, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008).

W 1854 roku Wallace z uwagą przeczytał artykuł Edwarda Forbesa, który twierdził, że na podstawie posiadanych danych paleontologicznych można wywnioskować, iż życie na Ziemi pojawiało się zgodnie z boskim zamysłem. Forbes postulował dualistyczną periodyzację geologiczną, która była zgodna z jego teorią biegunowości. Uczony utrzymywał, że proces stwarzania organizmów żywych odbywał się we wczesnym Paleozoiku i późnym Neozoiku. Wallace na podstawie podobnych obserwacji doszedł do diametralnie różnych wniosków i odrzucił pogląd Forbesa o nadnaturalistycznym pochodzeniu organizmów żywych. Przyrodnik pod wpływem poglądów Charlesa Lyella był przekonany, że nieustające i stopniowe oddziaływanie procesów geologicznych wywołuje ciągłe przeobrażenia skorupy Ziemi. Zmiana poszczególnych środowisk wywierała presję na organizmy żywe, których budowa fizyczna, odpowiednio przystosowując się do nowych warunków, musiała ulegać ciągłym zmianom. Wallace nie znał wówczas mechanizmu zmienności (doboru naturalnego), ale twierdził, że zapis geologiczny, wbrew temu, co pisał Forbes, nie dostarcza świadectw na rzecz nadnaturalistycznego pochodzenia gatunków, ale łączy wszystkie gatunki naturalnymi łańcuchami pokrewieństwa, co można przedstawić jako drzewo życia.

Publikacje Wallace’a udostępnione są na stronie: http://wallace-online.org/